Soạn bài Phong cách Hồ Chí Minh - Lê Anh Trà

- Hồ Chí Minh có một vốn tri thức văn hoá nhân loại rất rộng rãi lại có chiều sâu. Bao gồm những hiểu biết về nhiều dân tộc và nhân dân trên khắp thế giới, truyền thống văn hoá trải dài từ Đông sang Tây, không chỉ các nước châu Á, châu Âu mà còn kéo dài đến các nước ở châu Phi, châu Mỹ và Mỹ La-tinh.

- Người có vốn tri thức văn hóa sâu rộng do:

+ Học tập liên tục để có thể nói và viết thành thạo nhiều thứ tiếng nước ngoài (Pháp, Anh, Trung Quốc, Nga,...)

+ Đi nhiều nơi, làm nhiều nghề khác nhau để có thể học hỏi kiến thức từ thực tiễn và trong lao động.

+ Tìm hiểu về văn hoá, nghệ thuật của các nước ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới một cách nghiêm túc để có những hiểu biết sâu sắc, uyên thâm.

- Quan trọng nhất là Hồ Chí Minh đã tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nước ngoài, không bị ảnh hưởng thụ động, vẫn giữ được tinh hoa của người Việt. Người biết tiếp thu cái hay, cái đẹp đồng thời với phê phán những điều chưa tốt, những hạn chế và tiêu cực của chủ nghĩa tư bản. Trên nền tảng văn hóa truyền thống của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại mà thành một Hồ Chí Minh mang nhân cách rất Việt Nam, vừa bình dị, lại rất phương Đông nhưng cũng rất hiện đại.

Những điều chứng minh lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông của Bác:

- Nơi sinh hoạt và làm việc: “chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao”, “chỉ vẻn vẹn có vài phòng tiếp khách, họp Bộ Chính trị, làm việc và ngủ, với những đồ đạc rất mộc mạc đơn sơ”;

- Trang phục: Bộ quần áo kaki bạc màu, quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp thô sơ rất giản dị.

- Ăn uống: cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối, cháo hoa... rất đơn giản.

Lối sống của Hồ Chí Minh giản dị mà thanh cao một cách tự nhiên:

- Giản dị nhưng không phải là sống kham khổ;

- Không phải là một cách tự thần thánh hoá bản thân, làm cho khác người, hơn người mà xuất phát từ cốt cách, từ trong quan niệm về cuộc sống, cứ tự nhiên như vậy mà hình nhân cách thanh cao giản dị của Người.

- Bản lĩnh, ý chí của một người luôn đấu tranh cho cách mạng, giải phóng dân tộc, giải phóng con người đã hòa cùng tâm hồn của một thi sĩ lớn. Với tình yêu Tổ quốc thiết tha cũng đồng nghĩa với việc Người rất yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.

- Vẻ đẹp tâm hồn: Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ rất mạnh mẽ những cũng là một nhà thơ rất lãng mạn.

- Con người Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam với tinh hoa văn hóa nhân loại.

- Lối sống rất dân tộc, rất Việt Nam của Bác gợi cho ta nhớ đến các vị anh hùng trong lịch sử dân tộc như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Chu Văn An,...

Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, giữa thanh cao và giản dị.

Xem thêm: Soạn bài Các phương châm hội thoại

Câu 1: Vốn tri thức văn hóa nhân loại của Bác Hồ thể hiện sâu rộng ở chỗ:

• Hiểu biết nhiều ngôn ngữ của các dân tộc và nhân dân trên thế giới
• Nắm rõ tinh hoa văn hóa nhiều nước trên nhiều châu lục

Người có vốn tri thức sâu rộng như vậy do:

• Tính cách ham học, chịu khó tìm tòi
• Bôn ba nhiều nơi, làm nhiều công việc khác nhau, tiếp xúc nhiều người ở nhiều quốc gia
• Biết tiếp thu có chọn lọc kiến thức tinh túy.

II. Soạn bài siêu ngắn: Phong cách Hồ Chí Minh

Câu 2: Lối sống bình dị, rất Việt Nam, rất Phương đông của Bác được thể hiện ở chỗ:

• Không sống và làm việc trong những ngôi nhà xa hoa như những nguyên thủ quốc gia khác mà chỉ sống và làm việc trong một ngôi nhà sàn đơn sơ, ít đồ đạc.
• Ăn mặc giản dị với bộ quần áo bà ba, dép cao su, áo trấn thủ
• Ăn uống đơn giản với những món truyền thống và dân giã của người Việt như cà kho, rau luộc, cà muối,...

Câu 3:

Lối sống của Bác Hồ là sự kết hợp giữa giản dị và thanh cao vì: Bác luôn muốn sống như vậy, không phải là do nghèo khổ hay muốn tự thần thánh hoá bản thân mà lối sống đó theo một quan niệm thẩm mỹ của riêng Bác - mang vẻ đẹp vừa giản dị vừa tự nhiên. 

Câu 4: Theo em, những nét đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh là đáng để lớp con cháu như chúng ta học tập và noi theo.

Bà Nguyễn Thị Liên, nguyên là cán bộ Văn phòng Chủ tịch nước kể lại rằng:

Khi làm việc ở văn phòng, bà còn đảm nhận luôn việc khâu vá quần áo, chăn, màn, vỏ gối cho Bác. Áo Bác rách, có khi phải vá đi vá lại nhiều lần Bác mới cho thay. Chiếc áo gối màu xanh hoà bình của Bác, cũng được ông Cần (người phục vụ Bác) đưa bà vá đi vá lại rất nhiều lần.

Cầm chiếc áo gối của Bác, bà rưng rưng nước mắt, bà nói với ông Cần thay áo gối khác cho Bác dùng nhưng Bác chưa đồng ý. Người vẫn dùng chiếc áo gối vá. Những năm tháng giúp việc ở văn phòng Hồ Chủ tịch bà đã có những kỷ niệm không bao giờ quên.

Bố cục: Chia làm 3 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến "rất hiện đại"): Cơ sở và quá trình hình thành phong cách Hồ Chí Minh.

- Phần 2 (Tiếp theo đến "hạ tắm ao"): Những biểu hiện cụ thể của phong cách Hồ Chí Minh trong cuộc sống và làm việc.

- Phần 3 (Còn lại): Khẳng định ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh.

Vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, giữa thanh cao và giản dị.

Xem thêm: Soạn bài Các phương châm hội thoại

Vốn tri thức văn hóa nhân loại sâu rộng của Hồ Chí Minh rất sâu rộng thể hiện ở các phương diện khác nhau như:

- Người có thể nói và viết thành thạo nhiều ngôn ngữ khác nhau như: Pháp, Anh, Trung Quốc, Nga,…

- Am hiểu văn hóa các dân tộc một cách rất sâu sắc của nhiều trên thế giới.

Người có được vốn tri thức như vậy vì:

- Yếu tố khách quan:

Trong quá trình bôn ba tìm đường cứu nước, Bác đã đi rất nhiều nơi, có nhiều trải nghiệm quý báu. Mỗi một quốc gia Bác lại được tiếp xúc với những nền văn hóa khác nhau, cả ở phương Đông và phương Tây. Từ đó tích lũy thêm nhiều kiến thức sâu rộng mà người bình thường ít có được.

- Yếu tố chủ quan:

Sự chủ động tích lũy kiến thức một cách có mục đích, có chọn lọc của Bác Hồ trong suốt quá trình tìm đường cứu nước, hoạt động cách mạng và cả sau này, khi cách mạng tháng 8 thành công. Bác là người không ngại khó, ngại khổ, ham học hỏi mọi yếu tố để có cơ hội về giúp đỡ dân tộc mình.

Lối sống của Bác là sự kết hợp giữa giản dị và thanh cao:

- Thanh cao: Người không phụ thuộc vào các điều kiện vật chất. Tuy giữ chức vụ quan trọng nhưng Bác không hề sống xa hoa, lãng phí, hay đòi hỏi phải được hưởng những điều kiện vật chất hơn người,…

- Giản dị: Bác sống chan hòa với thiên nhiên ở một ngôi nhà sàn nhỏ có ao cá và khu vườn bao quanh, ăn mặc cũng không khác gì một người Việt Nam bình thường. Trong thơ Bác cũng luôn tràn đầy vẻ đẹp thiên nhiên.

Câu 2. Lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông của bác Hồ được biểu hiện như thế nào?

Tuy đã đi đến rất nhiều nơi trên thế giới nhưng Hồ Chí Minh vẫn giữ một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, được thể hiện ở:

- Nơi ở và làm việc đơn sơ: “cung điện” của một vị nguyên thủ quốc gia chỉ là "chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bên cạnh chiếc ao", "Chiếc nhà sàn chỉ có vỏn vẹn vài phòng tiếp khách, họp Bộ chính trị, làm việc, ngủ với những đồ đạc rất mộc mạc và đơn sơ".

- Trang phục hết sức giản dị:"bộ quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp thô sơ,… Điều này lạ đến mức được các học giả phương Tây ca ngợi như một vật thần kì.

- Bác ăn uống đạm bạc: bác chủ yếu chỉ ăn những món ăn dân tộc rất đơn sơ như "cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối, cháo hoa…".

Câu 4. Nêu cảm nhận của em về nét đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh

Qua tác phẩm, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn nữa về Bác với lối sống giản dị mà thanh cao. Ở Người là sự kết hợp hài hòa giữa tinh thần quốc tế và bản sắc dân tộc. Bác đã đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều nền văn hóa khác nhau nhưng trong cách sống và làm việc của Bác, ta vẫn thấy được tinh thần dân tộc sâu sắc.

Bác hòa nhập cùng dòng chảy của thời đại nhưng không bị hòa tan mà vẫn giữ được nét riêng rất Việt Nam - điều này khiến Người trở nên đặc biệt so với các nguyên thủ quốc gia khác. Chính vì vậy các phóng viên, kí giả nước ngoài ngoài ngạc nhiên, thích thú còn dành cả sự kính trọng cho Người.

Phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức phong cách Hồ Chí Minh, xây dựng cho mình một lối sống lành mạnh, biết kết hợp hài hòa giữa tinh hoa quốc tế và bản sắc dân tộc cho thế hệ trẻ là điều vô cùng quan trọng, nhất là trong giai đoạn nước ta hội nhập và mở cửa mạnh mẽ như hiện nay.

Mỗi mảnh đất mà Người đi qua, mỗi con người mà Người đã gặp lại góp phần bồi dưỡng nên những kiến thức sâu rộng của Người. Bác Hồ biết rất nhiều ngôn ngữ, nhưng thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay được đánh giá là tiếng Anh kém. Vì vậy chúng ta hãy noi theo gương của người, ít nhất biết thêm một ngôn ngữ ngoài tiếng mẹ đẻ để có thể trau dồi kiến thức, hòa nhập hơn nữa với thế giới, góp phần xây dựng quê hương đất nước.

Nét đẹp trong phong cách của Bác còn nằm ở sự thanh cao giản dị, trái ngược với lối sống của một số bạn trẻ hiện nay: Ham chơi, phụ thuộc vào cha mẹ, đua đòi,... Bác là tấm gương để chúng ta nhìn lại và sửa đổi bản thân cho tốt hơn.

Tấm gương phong cách Hồ Chí Minh còn là kim chỉ nam để chúng ta chăm chỉ học tập, tích lũy kiến thức, không ngừng vươn lên, không ngại khó khăn gian khổ,...

Đôi dép của Bác “ra đời’’ vào năm 1947, được ‘’chế tạo’’ từ một chiếc lốp ô tô quân sự của thực dân Pháp bị bộ đội ta phục kích tại Việt Bắc. Đôi dép đo cắt không dày lắm, quai trước to bản, quai sau nhỏ rất vừa chân Bác.

Trên đường công tác, Bác nói vui với các cán bộ đi cùng:

- Đây là đôi hài vạn dặm trong truyện cổ tích ngày xưa... Đôi hài thần đất, đi đến đâu mà chẳng được.

Gặp suối hoặc trời mưa trơn, bùn nước vào dép khó đi, Bác tụt dép, xách tay. Đi thăm bà con nông dân, sải chân trên các cánh đồng đang cấy, đang vụ gặt, Bác lại xắn quần cao lội ruộng, tay xách hoặc nách kẹp đôi dép...

Mười một năm rồi vẫn đôi dép ấy... Các chiến sĩ cảnh vệ cũng đã đôi ba lần “xin’’ Bác đổi dép nhưng Bác bảo “vẫn còn đi được’’.

Cho đến lần đi thăm Ấn Độ, khi Bác lên máy bay, ngồi trong buồng riêng thì mọi người trong tổ cảnh vệ lập mẹo giấu dép đi, để sẵn một đôi giày mới...

Máy bay hạ cánh xuống Niu-đê-li, Bác tìm dép. Mọi người thưa:

Có lẽ đã cất xuống khoang hàng của máy bay rồi... Thưa Bác....

- Bác biết các chú cất dép của Bác đi chứ gì. Nước ta còn chưa được độc lập hoàn toàn, nhân dân ta còn khó khăn, Bác đi dép cao su nhưng bên trong lại có đôi tất mới thế là đủ lắm mà vẫn lịch sự - Bác ôn tồn nói.

Vậy là các anh chiến sĩ phải trả lại dép để Bác đi vì dưới đất chủ nhà đang nóng lòng chờ đợi...

Trong suốt thời gian Bác ở Ấn Độ, nhiều chính khách, nhà báo, nhà quay phim... rất quan tâm đến đôi dép của Bác. Họ cúi xuống sờ nắn quai dép, thi nhau bấm máy từ nhiều góc độ, ghi ghi chép chép... làm tổ cảnh vệ lại phải một phen xem chừng và bảo vệ “đôi hài thần kỳ” ấy.

Năm 1960, Bác đến thăm một đơn vị Hải quân nhân dân Việt Nam. Vẫn đôi dép “thâm niên” ấy, Bác đi thăm nơi ăn, chốn ở, trại chăn nuôi của đơn vị. Các chiến sĩ rồng rắn kéo theo, ai cũng muốn chen chân, vượt lên để được gần Bác hơn. Bác vui cười nắm tay chiến sĩ này, vỗ vai chiến sĩ khác. Bỗng Bác đứng lại:

- Thôi, các cháu giẫm làm tụt quai dép của Bác rồi...

Nghe Bác nói, mọi người dừng lại cúi xuống yên lặng nhìn đôi dép rồi lại ồn ào lên:

- Thưa Bác, cháu, cháu sửa...

- Thưa Bác, cháu, cháu sửa được ạ...

Thấy vậy, các chiến sĩ cảnh vệ trong đoàn chỉ đứng cười vì biết đôi dép của Bác đã phải đóng đinh sửa mấy lần rồi...Bác cười nói:

- Cũng phải để Bác đến chỗ gốc cây kia, có chỗ dựa mà đứng đã chứ! Bác “lẹp xẹp” lết đôi dép đến gốc cây, một tay vịn vào cây, một chân co lên tháo dép ra:

- Đây! Cháu nào giỏi thì chữa hộ dép cho Bác...Một anh nhanh tay giành lấy chiếc dép, giơ lên nhưng ngớ ra, lúng túng. Anh bên cạnh liếc thấy, “vượt vây” chạy biến... 

Bác phải giục:

- Ơ kìa, ngắm mãi thế, nhanh lên cho Bác còn đi chứ. Anh chiến sĩ lúc nãy chạy đi đã trở lại với chiếc búa con, mấy cái đinh:

- Cháu, để cháu sửa dép...Mọi người dãn ra. Phút chốc, chiếc dép đã được chữa xong. Những chiến sĩ không được may mắn chữa dép phàn nàn:

- Tại dép của Bác cũ quá. Thưa Bác, Bác thay dép đi ạ..

Bác nhìn các chiến sĩ nói:

- Các cháu nói đúng... nhưng chỉ đúng có một phần... Đôi dép của Bác cũ nhưng nó chỉ mới tụt quai. Cháu đã chữa lại chắc chắn cho Bác thế này thì nó còn ‘’thọ’’ lắm! Mua đôi dép khác chẳng đáng là bao, nhưng khi chưa cần thiết cũng chưa nên... Ta phải tiết kiệm vì đất nước ta còn nghèo...

Bố cục: Chia làm 3 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến "rất hiện đại"): Cơ sở và quá trình hình thành phong cách Hồ Chí Minh.

- Phần 2 (Tiếp theo đến "hạ tắm ao"): Những biểu hiện cụ thể của phong cách Hồ Chí Minh trong cuộc sống và làm việc.

- Phần 3 (Còn lại): Khẳng định ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh.

Qua tác phẩm, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về con người cũng như lối sống giản dị mà thanh cao của Hồ Chủ tịch vĩ đại – vị cha già kính yêu của dân tộc. Ở Người là sự kết hợp tinh túy nhất về những tinh hoa văn hóa nhân loại lúc bấy giờ, kết hợp một lối sống thanh cao giản dị.

Việc học tập phong cách Hồ Chí Minh giúp thế hệ trẻ như em xây dựng cho mình một lối sống lành mạnh, không ngại khó, ngại khổ, không ngại học tập tiếp thu kiến thức mới, góp phần xây dựng Việt Nam mình ngày một giàu đẹp như Người hằng mong.

Xem thêm: Soạn bài Các phương châm hội thoại