Soạn bài Ôn tập phần Tiếng Việt - Ngữ văn 11 tập 2

- Ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội vì:

+ Trong thành phần của ngôn ngữ có những yếu tố chung cho tất cả mọi cá nhân trong cộng đồng, còn có những quy tắc và phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ

+ Ngôn ngữ còn là phương tiện giao tiếp chung của một cộng đồng xã hội.

- Lời nói là sản phẩm của cá nhân vì khi giao tiếp, trong đó cá nhân huy động ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói. Lời nói cá nhân đều có những cái riêng như sau: 

+ Cái riêng về giọng nói, vốn từ ngữ, sự chuyển đổi sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, khả năng tạo ra các từ mới, khả năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc và phương thức chung…

+ Biểu hiện cao nhất của nét riêng trong lời nói cá nhân là phong cách ngôn ngữ cá nhân.

Trong bài Thương Vợ, Tú Xương sử dụng nhiều yếu tố chung và quy tác của ngôn ngữ toàn dân. Trong đó, phần cá nhân trong lời nói thể hiện ở sự lựa chọn và sắp xếp ngôn ngữ

- Các từ được sử dụng trong bài thơ đều là ngôn ngữ chung

- Sử dụng các thành ngữ của ngôn ngữ chung.

- Các quy tắc kết hợp từ ngữ và quy tắc cấu tạo câu.

- Khái niệm: Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói và đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung ý nghĩa của lời nói.

a) Bối cảnh ra đời của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu:

Bài văn được Nguyễn Đình Chiểu viết để tế 20 nghĩa sĩ hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc 1861. Sự hi sinh vì đại nghĩa này có sức cổ vũ và khích lệ to lớn.

b) Trong bài văn tế có những chi tiết do sự chi phối của ngữ cảnh đem lại

- Sự chi phối của ngữ cảnh về hình thức:

+ Lựa chọn thể loại: Văn tế (tế cúng, tiếc thương, tiễn biệt người đã khuất).

+ Các từ ngữ, các chi tiết liên quan đến trận tập kích Cần Giuộc được lựa chọn.

- Sự chi phối của ngữ cảnh đến nội dung:

+ Tái hiện lại trận chiến không cân sức nhưng vô cùng dũng cảm, kiên cường của nghĩa sĩ Cần Giuộc.

+ Bày tỏ lòng thương tiếc, đau đớn, trước sự hi sinh của các nghĩa sĩ.

Trong lời của bác Siêu, ở câu thứ hai có hai thành phần nghĩa.

- Nghĩa sự việc do các thành phần chính biểu hiện "họ không phải đi gọi."

- Nghĩa tình thái biểu hiện ở hai từ: từ "đâu" (thể hiện ý phân trần), còn từ "dễ" thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn về sự việc (tương đương với "có lẽ").

- Ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội vì:

+ Trong thành phần của ngôn ngữ có những yếu tố chung cho tất cả mọi cá nhân trong cộng đồng, còn có những quy tắc và phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ

+ Ngôn ngữ còn là phương tiện giao tiếp chung của một cộng đồng xã hội.

- Lời nói là sản phẩm của cá nhân vì khi giao tiếp, trong đó cá nhân huy động ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói. Lời nói cá nhân đều có những cái riêng như sau: 

+ Cái riêng về giọng nói, vốn từ ngữ, sự chuyển đổi sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, khả năng tạo ra các từ mới, khả năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc và phương thức chung…

+ Biểu hiện cao nhất của nét riêng trong lời nói cá nhân là phong cách ngôn ngữ cá nhân.

Trong bài Thương Vợ, Tú Xương sử dụng nhiều yếu tố chung và quy tác của ngôn ngữ toàn dân. Trong đó, phần cá nhân trong lời nói thể hiện ở sự lựa chọn và sắp xếp ngôn ngữ

- Các từ được sử dụng trong bài thơ đều là ngôn ngữ chung

- Sử dụng các thành ngữ của ngôn ngữ chung.

- Các quy tắc kết hợp từ ngữ và quy tắc cấu tạo câu.

- Khái niệm: Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói và đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung ý nghĩa của lời nói.

a) Bối cảnh ra đời của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu:

Bài văn được Nguyễn Đình Chiểu viết để tế 20 nghĩa sĩ hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc 1861. Sự hi sinh vì đại nghĩa này có sức cổ vũ và khích lệ to lớn.

b) Trong bài văn tế có những chi tiết do sự chi phối của ngữ cảnh đem lại

- Sự chi phối của ngữ cảnh về hình thức:

+ Lựa chọn thể loại: Văn tế (tế cúng, tiếc thương, tiễn biệt người đã khuất).

+ Các từ ngữ, các chi tiết liên quan đến trận tập kích Cần Giuộc được lựa chọn.

- Sự chi phối của ngữ cảnh đến nội dung:

+ Tái hiện lại trận chiến không cân sức nhưng vô cùng dũng cảm, kiên cường của nghĩa sĩ Cần Giuộc.

+ Bày tỏ lòng thương tiếc, đau đớn, trước sự hi sinh của các nghĩa sĩ.

Trong lời của bác Siêu, ở câu thứ hai có hai thành phần nghĩa.

- Nghĩa sự việc do các thành phần chính biểu hiện "họ không phải đi gọi."

- Nghĩa tình thái biểu hiện ở hai từ: từ "đâu" (thể hiện ý phân trần), còn từ "dễ" thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn về sự việc (tương đương với "có lẽ").

- Ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội vì:

+ Trong thành phần của ngôn ngữ có những yếu tố chung cho tất cả mọi cá nhân trong cộng đồng, còn có những quy tắc và phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ

+ Ngôn ngữ còn là phương tiện giao tiếp chung của một cộng đồng xã hội.

- Lời nói là sản phẩm của cá nhân vì khi giao tiếp, trong đó cá nhân huy động ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói. Lời nói cá nhân đều có những cái riêng như sau: 

+ Cái riêng về giọng nói (mỗi vùng miền sẽ có một phát âm giọng nói khác nhau, đó là đặc trưng của vùng miền đó), vốn từ ngữ, sự chuyển đổi sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, khả năng tạo ra các từ mới, khả năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc và phương thức chung…

+ Biểu hiện cao nhất của nét riêng trong lời nói cá nhân là phong cách ngôn ngữ cá nhân.

Trong bài Thương Vợ, Tú Xương sử dụng nhiều yếu tố chung và quy tác của ngôn ngữ toàn dân. Trong đó, phần cá nhân trong lời nói thể hiện ở sự lựa chọn ngôn ngữ (chẳng hạn như tác giả chọn từ "quanh năm" mà không phải là suốt năm, suốt tháng) và sắp xếp ngôn ngữ (đão thành ngữ thân cò lặn lội thành lặn lội thân cò)

- Các từ được sử dụng trong bài thơ đều là ngôn ngữ chung vì không có từ nào quá khó hiểu

- Sử dụng các thành ngữ của ngôn ngữ chung. (năm nắng mười mưa, một duyên hai nợ)

- Các quy tắc kết hợp từ ngữ và quy tắc cấu tạo câu. (ví dụ kết hợp từ trong cụm buôn bán ở mom sông = động từ + quan hệ từ + danh từ chỉ vị trí).

- Khái niệm: Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói và đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung ý nghĩa của lời nói.

a) Bối cảnh ra đời của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu:

Bài văn được Nguyễn Đình Chiểu viết để tế 20 nghĩa sĩ hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc 1861. Nghĩa sĩ giết được 2 tên quan Pháp, đó là chiến thắng vang dội trong trận đấu. Sự hi sinh vì đại nghĩa này có sức cổ vũ và khích lệ to lớn.

b) Trong bài văn tế có những chi tiết do sự chi phối của ngữ cảnh đem lại

- Sự chi phối của ngữ cảnh về hình thức:

+ Lựa chọn thể loại: Văn tế (tế cúng, tiếc thương, tiễn biệt người đã khuất).

+ Các từ ngữ, các chi tiết liên quan đến trận tập kích Cần Giuộc được lựa chọn.

- Sự chi phối của ngữ cảnh đến nội dung:

+ Tái hiện lại trận chiến không cân sức nhưng vô cùng dũng cảm, kiên cường của nghĩa sĩ Cần Giuộc.

+ Bày tỏ lòng thương tiếc, đau đớn, trước sự hi sinh của các nghĩa sĩ.

Trong lời của bác Siêu, ở câu thứ hai có hai thành phần nghĩa.

- Nghĩa sự việc do các thành phần chính biểu hiện "họ không phải đi gọi."

- Nghĩa tình thái biểu hiện ở hai từ: từ "đâu" (thể hiện ý phân trần),  nhằm bác bỏ mong muốn của chị thằng Tí rằng họ sẽ ở trong huyện ra. Còn từ "dễ" (sự phỏng đoán chưa chắc chắn) về sự việc (tương đương với "có lẽ").